Waardoor stress?

Het begrip ‘stress’ staat al jaren volop in de belangstelling. Met enige regelmaat verschijnen in kranten en tijdschriften artikelen over stress en burn-out onder werknemers, op televisie zijn rapportages te zien over de gevolgen van stress voor het individu. Ook in het dagelijks taalgebruik is stress als woord aardig ingeburgerd.

Wie heeft nog nooit gehoord van stresskikkers of stresskonijnen? Of iemand reageerde volgens collega’s iets te ‘gestrest’? De stortvloed aan artikelen en informatie ten spijt is het niet zo eenvoudig aan te geven wat het woord nu eigenlijk betekent.

Is stress een overspannenheidvirus dat rondvaart door onze samenleving? Ben je ziek als je last hebt van stress? Of is stress eigenlijk best lekker? Om goed te begrijpen wat het begrip stress inhoudt is het het handigst terug te gaan naar de oorsprong ervan.

Wat is stress?

Aanvankelijk werd het Engelse woord ‘stress’ dat letterlijk druk of spanning betekent, alleen door technici gebruikt. Zij gebruikten het begrip om aan te geven hoe groot de druk of kracht was die op bruggen of viaducten kon staan.

Het ging daarbij om het verband tussen belasting (draaglast) en belastbaarheid (draagkracht). De draaglast mocht niet groter zijn dan de draagkracht, anders ging het bouwwerk kapot.

Pas in de jaren dertig werd ‘stress’ een begin in de geneeskunde en de psychologie. Daar begon met het begrip te gebruiken om de spanning aan te duiden tussen de belasting enerzijds en de belastbaarheid van een persoon anderzijds.

We spreken van stress wanneer er een verstoring ontstaat van het evenwicht tussen belasting en belastbaarheid.

Schema: Stress belasting (taken/eisen) versus belastbaarheid

Stress door teveel werk

Stress kan dus ontstaan, doordat de belasting te hoog is: er worden te hoge eisen gesteld, bijvoorbeeld in de vorm van teveel werk. Het kan ook zijn dat je belastbaarheid niet voldoende is om je werk goed te doen.

Je mist bijvoorbeeld specifieke vakkennis of vaardigheden of je weet niet goed hoe je dat slepende conflict met je leidinggevende moet oplossen. Het kan ook zijn dat je fysieke conditie tekortschiet om je werk goed te doen.

Onder mentale conditie verstaan we de psychische gesteldheid, die voor een belangrijk deel wordt bepaald door de hoeveelheid en kwaliteit van het contact dat je hebt met je collega’s of anderen. Kun je met hun belangrijke dingen bespreken en teleurstellingen, frustratie en blijdschap delen?

Bij het bestuderen van dit schema is het van belang je te realiseren dat het niet alleen gaat om de objectieve zwaarte van de eisen (belasting) of de objectieve mogelijkheden (belastbaarheid) van een persoon om aan die eisen te voldoen.

Zeker zo belangrijk is hoe iemand zelf de belasting en belastbaarheid ervaart.

Zo maakt het nogal wat verschil of je een last-minute-opdracht met een hoge tijdsdruk als een bedreiging ziet of juist als een uitdaging. Hoe je je eigen mogelijkheden inschat om aan die opdracht te voldoen zal ook en rol spelen of er stress ontstaat.

Soms zul je geneigd zijn je mogelijkheden te onderschatten, soms overschat je ze. Een realistische beoordeling van de eisen die de situatie stelt enerzijds en van je eigen vermogens anderzijds is daarom belangrijk om goed met stress om te gaan.

Je leven in balans, door draagkracht en draaglast in evenwicht te brengen.